Zes tips voor Minister de Jonge en de Tweede Kamer

‘Kamer dwingt minister tot openbaar maken van woningbouwplannen’ kopte de website van Cobouw. Uit onderzoek door Cobouw en Follow the Money bleek dat er 1,2 miljoen woningen gepland zijn de komende vijftien jaar, maar dat de plannen ervoor vaak boterzacht zijn. Problemen met de administratie van de plancapaciteit en een gebrek aan landelijk overzicht leiden tot onzekerheden en mismatches in de cijfers.

Wij vielen niet van onze stoel bij dit bericht. We zijn nu al een paar jaar bezig om overheden te helpen om een goed fundament in te richten voor het monitoren van de woningbouw plannen. Er is hier een wereld te winnen. De vraag van de Kamer is legitiem, de uitvoering ervan is – zoals zo vaak – minder simpel dan je zou denken. Zonder dat wij alle wijsheid in pacht hebben zetten we hier een aantal tips voor de minister en de Kamer op een rij.

Van harde en zachte plannen naar projectfases

De motie van CDA, VVD stelt dat er een duidelijke definitie van harde en zachte bouwplannen nodig is. Door het ontbreken daarvan bestaan er grote verschillen in de datasets van gemeenten en provincies. Daardoor geven de landelijke cijfers een verkeerd beeld en is het onduidelijk of woningbouwplannen ook daadwerkelijk worden gerealiseerd op het moment en op de plek die is beloofd. En dit is dus een probleem want op die manier hebben we geen idee of we op koers liggen om dit nijpende probleem op te lossen en kunnen we ook niet bijsturen indien nodig. In onze ervaring is de opsplitsing naar ‘harde’ en ‘zachte’ plannen weinig zinvol en te generiek. Praktischer en inzichtelijker is het opsplitsen van de projecten naar projectfase. Daarmee krijg je een scherper beeld van de voortgang van de woningproductie en of er projecten langdurig stilliggen of vertragen.

Beheren is organiseren

Een goede informatiehuishouding begint bij een goede organisatie. In de meeste gemeenten waar wij actief zijn is het bijhouden van alle informatie over de woningbouw plannen belegd bij een of twee beleidsmedewerkers wonen. Bovendien moeten zij het er vaak ‘bij doen’. Het is een arbeidsintensief proces en voor de status van de plannen zijn ze vaak afhankelijk van project- of programmamanagers in de gemeente, die dit overigens ook niet altijd weten want zij zijn op hun beurt weer afhankelijk van de projectontwikkelaars en woningbouw corporaties. Je snapt het al: hierdoor ontstaat ruis. Een goede verdeling van taken en verantwoordelijkheden en het ‘wegsnijden’ van overbodige stappen in het proces zou hier kunnen helpen.

Professionaliseren datamanagement

De meest gemeenten gebruiken Excel om informatie over woningbouw plannen bij te houden. In de basis is er niets mis met het gebruik van Excel maar in de meeste gevallen voldoet het niet als centraal datamanagement tool. Door de toenemende hoeveelheid data en steeds specifiekere en gevarieerdere behoefte aan managementinformatie van beleidsadviseurs, programmamanagers, bestuur en de raad, is een spreadsheet kwetsbaar, bewerkelijk en foutgevoelig. Kies een goed fundament voor het beheren van deze data dat op een flexibele manier deze data kan ontsluiten naar de regio, provincies en waarom ook niet: een landelijke omgeving. Er zijn al meerdere initiatieven in die richting, waaronder onze samenwerking met Capital Value voor de Nationale Woningbouw Monitor.

Samenwerking in de keten

Zoals eerder benoemd zijn er een grote veelheid aan partijen betrokken en nodig om de uitdaging op het gebied van woningbouw aan te pakken. De belangrijkste spelers zijn gemeenten, woningcorporaties en ontwikkelaars. In de praktijk werken deze partijen zelden samen op het vlak van informatievoorziening. Iedereen heeft zijn eigen beeld van plannen en de status daarvan. Door hierover met elkaar het gesprek aan te gaan ontstaat ook een beter en gedeeld beeld ook van de fase en realiseerbaarheid van de plannen. Recent zijn we in contact gekomen met Martin Bosch, voormalig directeur van de gemeente Alkmaar, die met Woningmakers deze partijen samen om tafel brengt. In dit blog legt hij uit wat het belang is van samenwerking tussen publieke en private partijen. Wat ons betreft een mooi voorbeeld van de wijze waarop dit mogelijk is.

Samenwerking in de regio

De uitdagingen van de woningbouw eindigen niet bij de gemeentelijke grenzen. Hoewel dit evident lijkt, blijkt informatiedeling in regionaal verband eerder uitzondering dan de regel. Een van de eerste regio’s die hier actief mee aan de slag ging was Zaanstreek Waterland. Onder begeleiding van Tom Pots, die datagestuurd werken in regionaal verband stimuleert, zijn de verschillende gemeentes bij elkaar gebracht om deze problematiek samen aan te pakken. Inmiddels zien wij ook meer regio’s volgen. Door het delen van relevante informatie kan er in regionaal verband afstemming plaatsvinden op het gebied van woningproductie, afgezet tegen de bestaande voorraad en huidige en toekomstige behoefte.

Stop de druk vanuit de provincie

Ieder jaar begint in het eerste kwartaal weer de stress bij veel gemeenten omdat begin april de nieuwste rapportages bij de provincie aangeleverd moeten worden. En ieder jaar is het weer de vraag wat ze dít jaar weer als extra’s vragen. Nog even los van het feit dat verschillende provincies verschillende rapportage eisen stellen (de een in een grote Excel, de ander op een website volgens formaat X, een derde volgens formaat Y),  lijkt het ieder jaar ook een willekeurige verzameling nieuwe vragen te zijn. Het resultaat is dat veel beleidsmedewerkers druk in de weer zijn om aan nieuwe rapportage wensen en eisen te voldoen. Kies komend jaar voor één formaat waar alle provincies het komende 5 jaar mee moeten doen. Dat geeft de gemeentes rust en ruimte om aan hun echte werk te komen: de aanpak van de woningnood.

Conclusie

De motie Geurts onderstreept het belang van een goede informatiepositie om het woningvraagstuk aan te pakken. Dit kunnen we alleen realiseren als we nadenken over hoe we een en ander organiseren. Niet alleen binnen gemeenten, maar ook tussen publieke en private partners. De techniek is er al en ook de manier van organiseren gebeurt al in de praktijk. Nu alleen nog vaker toepassen…

Zie ook

Webinar

Whitepapers

Nieuws

Blogs

Testimonials

Foto credits:  Mark Potterton via Unsplash