Ondermijning in 2021: naar weerbare wijken en een structurele aanpak

De drie belangrijkste lessen van het congres Ondermijning en Georganiseerde Criminaliteit

5 nov 2021/door Mignon Wuestman

Een van de evenementen die we ieder jaar proberen te bezoeken is het Congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit, georganiseerd door het SBO. We hadden dit jaar het geluk goed vertegenwoordigd te zijn, met een stand op de informatiemarkt, een presentatie tijdens het congres waar we vertelden over onze samenwerking met de Noord-Limburgse gemeentes Leudal en Nederweert, een masterclass over datagedreven werken op de tweede dag van het congres, en een interview voor de bijbehorende podcast. Natuurlijk hielden we onze oren en ogen open voor nieuws uit de wereld van ondermijning, en dan met name nieuws dat relevant is vanuit data-perspectief. In deze blog delen we een aantal zaken die ons opvielen.

Tijdens het congres is afgesproken geen uitspraken van specifieke personen te documenteren; dat zullen we in deze blog dan ook niet doen.

Trend 1: Veranderende risicobranches en -locaties

Dat het pakket aan signalen van mogelijke ondermijning voortdurend in beweging is, is natuurlijk geen nieuws. Ondermijnende criminaliteit staat niet stil, en het is de taak voor hen die deze vorm van criminaliteit aanpakken om niet achter de feiten aan te lopen. In onze projecten werken we vaak met risicobranches: zakelijke takken waarvan onderzoek heeft aangetoond dat ze een vergroot risico vormen om een voedingsbodem te zijn voor ondermijnende criminaliteit. Typisch zijn dit branches met drie eigenschappen: een groot aantal concurrerende bedrijven, lage instroombarriëres (zoals bijvoorbeeld een vergunningsplicht), en een stevig verdienmodel. De fastfoodsector en bijvoorbeeld de beauty- en wellnesssector zijn hier klassieke voorbeelden van. Een aantal sectoren die lange tijd minder dominant op de radar stonden, maar steeds vaker toch genoemd worden, kwamen ook tijdens het congres voorbij. Met name de vakantieparken, de kunstsector en ook de zorgsector lijken hierin opkomend te zijn. Ondermijning in de zorgsector is, gegeven de ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar, natuurlijk extra opvallend. Zorgaanbieders die tegelijkertijd vastgoedbezitters zijn zouden daarbij een speciaal risico vormen, omdat die combinatie mogelijkheden biedt om bijvoorbeeld woninghuur te moeten betalen met zorgpremies. Deze ontwikkeling viel ons op, omdat hier veel mogelijkheden voor data-analyse liggen.

Naast nieuwe risicobranches is er ook steeds meer aandacht voor risicolocaties. Het is duidelijk dat niet alleen de aard van bepaalde bedrijven mogelijkheden biedt voor ondermijning, maar ook de plek waar zo’n bedrijf gevestigd is. We noemen hier met name het buitengebied, en bedrijventerreinen.

Over ondermijning in het buitengebied presenteerden we op het congres samen met onze partners vanuit de gemeentes Leudal en Nederweert een instrument dat gemeentes in staat stelt inzichten te halen uit hun eigen data, om zo verschillende indicatoren van ondermijning in het buitengebied in beeld te brengen.

Trend 2: Weerbare wijken en een wijkgerichte aanpak

Het huidige beleid om kwetsbare personen zo lang mogelijk in hun eigen huis te laten wonen zou, volgens de sprekers van het congres, gevolgen kunnen hebben voor ondermijnende criminaliteit. Niet alleen vormen kwetsbare personen een makkelijk doelwit voor misbruik ten behoeve van ondermijning, maar een groot aandeel kwetsbare personen in een buurt kan er ook voor zorgen dat de buurt in haar geheel kwetsbaarder, minder weerbaar en minder zelfredzaam wordt. Zo’n omgeving kan uitnodigend werken voor ondermijnende criminaliteit. Dat betekent, volgens verschillende sprekers op het congres, dat er een belangrijke rol ligt in de bestrijding van ondermijning bij aan de ene kant woningcorporaties, en aan de andere kant het sociaal domein. Een actieve rol van outreachend werkers vanuit het sociaal domein, waarbij deze outreachend werkers zich bewust zijn van factoren die een veiligheidsrisico vormen en een kort lijntje hebben met het veiligheidsdomein, kan daarbij helpen. Ook goede communicatie tussen woningcorporaties en het sociaal domein en het veiligheidsdomein kan helpen om ondermijning structureel aan te pakken en mogelijke oorzaken ervan een halt toe te roepen.

Wij geloven dat data een belangrijke informerende rol kan spelen in deze communicatie tussen outreachend werk en het veiligheidsdomein. Data, en het visualiseren van data, kan helpen om risicofactoren in beeld te brengen, en kan de verschillende domeinen en organisaties helpen dezelfde taal te spreken. Onlangs hebben we een Design Sprint uitgevoerd samen met de gemeente Eindhoven op dit thema (zie ook ons blog hierover) en binnenkort vertellen we samen met hun hierover in een webinar (abonneer je op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven). Zie ook ons webinar over domeinoverstijgend werken aan leefbaarheid en sociale veerkracht dat we afgelopen september hebben verzorgd.

Trend 3: Structurele aanpak versus symtoombestrijding

Over het structureel aanpakken van ondermijning gesproken; dat is ook een trend die we maar blijven horen. We zien aan de ene kant het onderzoeken van trends en patronen en aan de andere kant een opkomst van (regionale) interventieteams om op basis van die patronen ook in te grijpen. Beide kanten van de medaille zijn natuurlijk nodig – zonder structurele aanpak blijft het dweilen met de kraan open, en zonder ‘oprollen en afpakken’ blijven bestaande structuren in stand. Het lijkt wel alsof de structurele aanpak steeds meer de aandacht krijgt die het nodig heeft. Verschillende sprekers tijdens het congres merkten op dat in veel gemeentes slechts een klein deel van de capaciteit in het aanpakken van ondermijning zit, en dit terwijl er op nationaal niveau regelmatig wordt opgeroepen de aanpak van ondermijning prioriteit te maken. Een risico daarvan is, volgens een van de sprekers, dat dat de overheid steeds vaker wordt gezien als ‘partner van de boeven’ in plaats van als ‘partner van de mensen’. Vooral voor kleinere gemeentes kan dat lastig zijn, bijvoorbeeld omdat het geld vaak gaat naar gemeentes die ‘hoog scoren’ op de lijstjes, en omdat kleine gemeentes minder specialisten in huis hebben. Zou dat de reden zijn dat wij juist bij kleinere gemeentes relatief veel data-innovatie zien? Het valt ons op dat juist kleinere gemeentes steeds vaker op zoek zijn naar manieren om efficiënter met hun data om te gaan, en de data voor zich te laten werken. Wij zien dit bijvoorbeeld terug in onze huidige projecten over ondermijning in het buitengebied, en over het verwerken van signalen op het gebied van woon- en adresfraude.

De onmisbare parallel tussen een structurele aanpak aan de ene kant, en het opsporen en aanpakken van casussen aan de andere kant, zien wij in de vraag naar data-analyse ook terug. Onze manier om met die twee verschillende methodes om te gaan zit ‘m in de complementariteit van onze radar-applicaties en onze sonar-applicaties: waar radar-applicaties gericht zijn op het vinden van patronen en het bij elkaar brengen van de organisaties die daarmee te maken hebben, bieden sonar-applicaties zoals deze gericht op vastgoedmisbruik de mogelijkheid om de concrete casussen binnen die patronen in kaart te brengen.

We hopen in deze blog een inkijkje te hebben gegeven in het SBO-congres Ondermijning & Georganiseerde Criminaliteit. Dit doen we natuurlijk vanuit ons perspectief als data-experts. Wil je meer weten over hoe je datagedreven te werk kan gaan in de aanpak van ondermijnende criminaliteit? Beluister dan ook de podcast die we hierover opnamen tijdens het congres!

Meer digitale content

Wil je automatisch op de hoogte blijven als er weer een nieuwe blog verschijnt? Stuur ons dan een bericht via dit formulier en vink de ‘blog’ optie aan! Of volg ons op social media!

Relevante links

Whitepapers

Blogs

Webinars

De drie belangrijkste lessen van het congres Ondermijning en Georganiseerde Criminaliteit

Meer digitale content

Relevante links

Kennisbank

Platform

Products

Over ons

Contact

De drie belangrijkste lessen van het congres Ondermijning en Georganiseerde Criminaliteit

Meer digitale content

Relevante links

Deel dit stuk

Kennisbank

Platform

Products

Over ons

Contact